Gure lehen sektoretik datozen elikagai ekologikoak, tokikoak, freskoak eta sasoikoak elikadura-ohiturak birbideratzeko, ingurumena errespetatzeko eta landa-garapenean eragin positiboa izateko tresna dira. CPAEN/NNPEKk azken urteetan lagundu du menu osasungarriak, jasangarriak eta ekologikoak ezartzen kolektibitateetan, sektore ekologikoa egituratzeko eta herritarrei elikadura osasungarria eta jasangarria eskaintzeko. Urte hauetan guztietan, Nafarroa erreferentziazko lurraldea bihurtu da tokiko elikagai ekologikoen kontsumoari dagokionez, kolektibitateen kanalean.
Elikagai horien eskaria lehen sektore ekologikoaren egituraketa eta profesionalizazioa bultzatzen ari da; aurten, CPAEN/NNPEKek lau mahai sektorial egin ditu ekoizleekin, akordioak ezartzeko eta salmenta-kanal horretan sakontzeko. Izan ere, ekoizpen txikiak kanal honetara iritsi eta jantoki kolektiboak hornitzeko modua taldekatuz eta produktu anitz eramanez lortzen da, eskuragarriak ziurtatuz eta planifikatuz. Horregatik, olioaren, barazkien, lekaleen eta haragiaren sektorearekin lan egin da, profesionalizatzeko eta ekoizleei kanalerako sarbidea ahalbidetzeko. Nabarmentzekoa da lekaleen kasua, Hazialdeko elkartearen bidez (Nafarroako laborantza estentsibo ekologikoen ekoizleen elkartea) egituratu dena. Elkarteak erantzun bateratua emateko duen ekoizpen-gaitasuna aztertu du, eta kolektibitateen kanalerako merkaturatze bateratua egitearen aldeko apustua egin du.
Menu osasungarriak etxez etxeko laguntza-zerbitzuan
Sektorearekin egiten den lanaz gain, CPAEN/NNPEK eragileak laguntzen ditu menu osasungarri eta jasangarriak lortzeko bidean. Aurten nabarmendu beharreko mugarri bat Iruñeko Udaleko Etxez Etxeko Laguntza Zerbitzuaren lizitazio-plegua da, lehen aldiz ekoizpen ekologikoko ingurumen-irizpideak biltzen dituena. CPAEN/NNPEK elkarlanean aritu da 600 erabiltzaileri zerbitzua ematen dien plegua egiten.
Nabarmentzekoa den eta sektore ekologikoan ondorio zuzenak izan dituen beste egitate bat da Hezkuntza Sailak lizitaziora atera duela 2021/2022 ikasturterako eskualdeko eskola-jantokien kontratazioa, ingurumen-irizpideak txertatuta. Horrek tokiko elikagai ekologikoak eguneko 8.000 menutan sartzea ekarri du. Ekoalde irabazi-asmorik gabeko ekoizle ekologikoen elkartea funtsezkoa izan da eskari horri erantzuteko orduan (ekoizleak bildu eta hornidura bateratua eta produktu anitzekoa egin baitu).
Ekoaldek 1.800 menuetako elikagaiak eguneko hornitzetik 11.500 menu eguneko hornitzera igaro da aurten. Arrazoi nagusiak hauek izan dira: alde batetik, eragileei emandako laguntza, eta, bestetik, ingurumen-irizpideak sartzea eskualdeko eskola-jantokien lizitazioan. Horren ondorioz, elikagai ekologikoak, freskoak eta hurbilekoak ageri dira osagai nagusi gisa, hilean 16 plateretan, 8 egunetan postre gisa eta 2 egunetan lekale gisa. Maila ekonomikoan, sektorean izan duen eragina funtsezkoa da: 11.500 menuen elikagaiek 450.000 euroko itzulera dakarte sektorera ikasturte batean.
Horrek esan nahi du elikadura birkokatzen dela, ekoizpen jasangarri eta lokalei lagunduz, ekoizleentzako kanal berri bat irekitzen den bitartean. Kolektibitateen bideak aldaketa sakona eskatzen du, eta sektore ekologikoak berak ahaleginak egin behar ditu, baita administrazioak ere. Elikadura birlokalizatzeko trantsizioa hasi behar da, nekazaritza ekologikoak Nafarroako gizartea elikatu ahal izan dezan, justizia sozialaren, landa-garapenaren eta ekonomia zirkularraren printzipioekin.
Zifrek erakusten dutenez, gero eta pisu handiagoa hartzen ari den kanala da, eta lizitazioetan izandako irizpide-aldaketek ‘traktore-efektua’ dute kolektibitateen kanaleko elikagai ekologikoen kontsumoan, eta, aldi berean, eragin positiboa dute tokiko sektore ekologikoan, bai salmenten bolumenean, bai kanal berriak irekitzean, bai inkorporazio berrietan edo negozio-lerro berrietan. Kontratazio Publikoaren Behatokiaren arabera (2017), erosketa publikoa 130.000 milioi eurokoa da urtean Espainiako Estatuan (BPGren % 20), eta horietatik 3.000 elikagaien erosketa publikora bideratuko direla kalkulatzen da.
Sentsibilizazioa
Eskola-menua aldatu eta menu osasungarri eta jasangarri baterantz joateak aldaketa sakonak eragiten ditu eskola-eremuan, eta aldaketa horiek hezkuntza-komunitate osoari helarazi behar zaizkio. Horretarako, aurten, CPAEN/NNPEKek bideo batzuk prestatu ditu elikadura-ohitura osasungarriak sustatzeko eta, aldi berean, elikadura-sistema jasangarriagoak eraikitzeko. Bestalde, Harvardeko platerean oinarritutako plater interaktibo bat ere banatu dute 10 ikastetxetan, elikaduraren inguruan sentsibilizatzeko, Nafarroako Gobernuko Osasun Publikoko Institutuarekin lankidetzan.
Nafarroa erreferentea da estatu mailan elikagaien erosketa publiko jasangarrian; izan ere, gaur egun, elikagai ekologikoak eta tokikoak sartzen dituzten hiru plegu daude: Iruñeko Udalaren Haur Eskolen Agiria, Iruñeko Udalaren Etxeko Arreta Zerbitzuaren plegua eta Nafarroako Gobernuaren eskualdeko eskola-jantokien plegua. Horren ondorioz, bisita asko jasotzen dira.
CPAEN/NNPEKek lan honetan horretan aurrera egitearen alde egiten du, eta administrazioen inplikazioarekin, Nafarroako elikagaien erosketa publikoa jasangarritasun-irizpideekin egin dadin. Ospitale publikoetako, egoitzetako edo espetxeetako jantokiak aurre egin beharreko hurrengo erronkak izan beharko lirateke. Horrela, elikadura birkokatzeaz gain, dieta jasangarriak eta osasungarriak eskaintzen dizkiegu pertsona guztiei, elikadura osasungarria izateko eskubidea bermatuz
